QUY TRÌNH KỸ THUẬT CHĂM SÓC CÂY HỒ TIÊU

Cây hồ tiêu là loại cây gia vị yêu thích và cổ xưa nhất so với các loại cây gia vị khác. Ở nước ta hồ tiêu được trồng nhiều từ những năm cuối thế kỷ 20, là loại cây trồng mang lại giá trị kinh tế khá cao. Tuy nhiên, việc tăng nhanh diện tích tiềm ẩn những rủi ro là tình trạng vườn cây ít ổn định, sâu bệnh nguy hiểm dễ bùng phát. Do vậy người trồng cần phải trang bị đầy đủ kiến thức về quy trình kỹ thuật chăm sóc cây hồ tiêu.

Chăm sóc và bón phân cho cây hồ tiêu

Chăm sóc cây Tiêu thời kỳ kiến thiết cơ bản

• Chăm sóc cho cây hồ tiêu kiến thiết cơ bản

Chăm sóc cây Tiêu thời kỳ kiến thiết cơ bản để tạo cơ sở thâm canh, đảm bảo canh tác bền vững.

– Chọn đất trồng tiêu

Cây tiêu có thể trồng ở nhiều loại đất: đất đỏ bazan, đất phiến thạch, đất cát pha, đất xám bạc màu,… tuy nhiên đất phải có khả năng thoát nước tốt, không ngập úng khi mưa và yêu cầu mực nước ngầm sâu > 1m. Hàm lượng mùn đất cao, đất tơi xốp, thành phần cơ giới từ nhẹ đến trung bình, đất trung tính (pH từ 6,0-6,5). 

– Làm đất: Đất cần được tiến hành cày bừa kỹ và xử lý mầm bệnh trước khi trồng tiêu, với đất chua trước lúc bừa lần cuối  phải khử chua cho đất bằng chất điều hòa pH đất, lượng cần dùng là 1,5-2,0 tấn/ha. Khi trồng mới ở vườn tiêu cũ, cần tiến hành cày bừa, dọn sạch rễ cây sau đó luân canh cùng cây họ đậu hoặc cây ngắn ngày khác ít nhất là từ 1-2 năm trước khi trồng mới.

– Đào hố: Tùy thuộc vào cách trồng mà kích thước hố đào sẽ khác nhau. Trường hợp trồng đơn thì kích thước hố đào 30x40x40cm còn trồng đôi kích thước hố đào 40x60x40cm, khoảng cách giữa các hố từ 2,0-2,5m x 2,5m (tương ứng mật độ từ 1600-2000 trụ/ha).

Mỗi hố bón từ 7-10kg phân chuồng hoai mục cùng 0,4-0,6 kg phân bón Tiêu 1 + 0,3-0,5 kg phân lân PA (lân trung tính), trộn đều với lớp đất mặt sau đó cho vào hố khoảng 20cm. Cần tiến hành đào hố và trộn phân lấp hố trước thời điểm trồng 20-30 ngày. 

– Xử lý đất trong hố trước khi trồng: Sử dụng một trong những loại thuốc như Confidor 100 SL 0,1% pha theo hướng dẫn (tưới 0,5 lít/hố), hoặc Basudin 10H  (rải 20 – 30g/ hố) để xử lý trước khi trồng tiêu từ 3-5 ngày để phòng ngừa dịch hại.

– Thiết kế lô trồng: Tầm 10-15m giữa hai hàng trụ tiêu đào một rãnh thoát nước vuông góc với hướng dốc chính, rãnh sâu từ 15-20cm, rộng 20cm. Dọc theo hướng dốc chính giữa hai hàng trụ tiêu, khoảng 30-40m tiến hành đào một mương sâu 30-40cm, rộng 40cm, mương vuông góc với rãnh thoát nước. Việc thiết kế hệ thống tiêu nước tiến hành cùng lúc trồng trụ tiêu.

– Đặt hom tiêu: Khi đặt hom tiêu vào hố chú ý xé bỏ bầu PE, tránh vỡ bầu, đặt hom vào hố trồng, tiếp đó lấp đất và lèn chặt gốc, hom đặt nghiêng 30-45° và hướng về phía trụ tiêu.

– Trồng dặm và buộc dây: Sau khi trồng được 7-10 ngày, n kiểm tra vườn trồng thường xuyên, khi phát hiện cây chết cần tiến hành trồng dặm ngay. Khi dây tiêu đã phát triển vươn tới trụ thì dùng các loại dây mềm (dây nylon) để buộc dây tiêu vào cây trụ, buộc ở vị trí gần đốt của dây tiêu để giúp rễ cây dễ dàng bám vào trụ, sau khi rễ đã bám chặt vào trụ thì cắt bỏ dây buộc.

– Cắt tỉa tạo hình và đôn tiêu

+ Đối với tiêu trồng bằng dây thân

Sau khi trồng được 1 năm, tiến hành cắt tạo hình cho tiêu, cắt ngang toàn bộ dây thân trên trụ, cách gốc tiêu từ 40 – 50 cm. Cắt tạo hình vừa lấy hom nhân giống vừa tạo khung thân dây tiêu trên trụ. Nên cắt dây tiêu vào ngày khô ráo, không cắt vào thời gian mưa dầm nhằmvhạn chế các loại bệnh hại tiêu. Từ chỗ cắt các dây thân chính sẽ mọc lên, giữ lại các dây thân khoẻ mạnh phân bố đều xung quanh trụ làm bộ khung chính, cắt bỏ những mầm dây thân còn lại. Số lượng dây thân làm bộ khung chính tùy thuộc vào kích thước trụ.

     – Trụ sống : 9 – 12 dây thân/trụ

     – Trụ gỗ hay trụ bê tông : 8 – 10 dây thân/trụ

     – Trụ xây gạch: 20 – 30 dây/trụ gạch.

Khi dây tiêu leo lên hết chiều cao trụ thì tiến hành hãm ngọn và xén tỉa định kỳ. Nếu không lấy hom nhân giống thì khi dây thân ở độ cao 80 – 100cm và có 5 – 6 cành quả/1 dây thân, tiến hành bấm ngọn lần đầu để giúp kích thích sự phát triển thêm dây thân. Bấm ngọn bằng cách cắt bỏ đi phần ngọn tiêu mang 1 – 2 cành quả. Sau khi bấm ngọn lần đầu nếu trên trụ tiêu chưa đủ số dây thân cần thiết của mỗi trụ thì sau khi dây thân mới có từ 3 – 5 cành quả tiếp tục bấm ngọn lần thứ hai.

+ Đối với tiêu trồng bằng dây lươn

Tiêu trồng bằng dây lươn cây sẽ có nhiều dây thân, cắt bỏ các dây yếu và để lại 3-4 dây khoẻ trên một gốc dây lươn. Sau 10-12 tháng trồng, những dây tiêu đạt 1,4-1,8m và bắt đầu suất hiện cành mang quả, khi các dây trên trụ phần lớn có cành mang quả nên tiến hành đôn tiêu.

Xới đất quanh trụ tiêu thành rãnh sâu từ 10-15cm, cách trụ 15-20cm, chọn 3-4 dây tiêu khoẻ, cắt hết lá phía dưới cành có quả đầu tiên chỉ để lại khoảng 30-40cm tính từ cành mang quả xuống, khoanh tròn trong rãnh phần thân đã cắt bỏ lá, tiếp theo lấp một lớp đất mỏng 7-10cm, buộc cành áp vào trụ tiêu và tưới nước, khi thấy rễ cây nhú ra từ các đốt đôn dưới đất cần lấp thêm đất, vun gốc và bón phân cho tiêu.

• Chăm sóc cho cây hồ tiêu kinh doanh

Chăm sóc cây hồ tiêu

a. Xén tỉa cho tiêu kinh doanh

+ Tỉa bỏ các dây thân, dây lươn, cành ác mọc phía dưới gốc tiêu cách mặt đất 10 – 15cm.

+ Tỉa bỏ những dây thân mọc ngoài bộ tán tiêu, các dây thân mọc quá dài ở đỉnh trụ.

b. Bón phân cho cây hồ tiêu

Kỹ thuật bón phân cho cây tiêu

Để bón phân hiệu quả cần xác định khả năng cung cấp dinh dưỡng của đất và yêu cầu của cây tiêu ở mỗi giai đoạn sinh trưởng, phát triển khác nhau.

Bình quân năng suất 2 tấn hạt/ha thì hàng năm cây tiêu lấy đi từ đất khoảng 70kg đạm (N); 16kg Lân (P2O5); 42kg Kali (K2O); 18kg Magiê (MgO); 67kg Canxi (CaO) cùng một số yếu tố trung vi lượng như Si; B; Zn; Mn; Mo… Với nhu cầu dinh dưỡng như vậy thì việc bón phân cần phải cung cấp được đủ nhu cầu dưỡng chất mỗi giai đoạn sinh trưởng của cây.

– Phân hữu cơ

Cây tiêu khi trồng mới rất cần phân hữu cơ. Khác với nhiều loại cây lâu năm khác, vườn tiêu cần được bổ sung phân hữu cơ hàng năm (lượng bón 10-20 kg/trụ). Phân hữu cơ không những cung cấp chất dinh dưỡng cho cây trồng mà còn làm đất tơi xốp, tăng khả năng giữ ẩm giữ phân của đất, giúp đất thông thoáng, cung cấp nguồn năng lượng cho vi sinh vật hoạt động, giảm thiểu tác hại của biến động về thời tiết, hạn hán và bón phân không cân đối gây ra. Các loại phân hữu cơ cần phải được ủ cùng Chất điều hòa pH đất và các chủng vi sinh hữu ích cho hoai mục mới nên tiến hành bón cho hồ tiêu.

– Dinh dưỡng khoáng hữu cơ chức năng (Organic Tiêu 1)

Đây là loại dinh dưỡng chuyên dùng cho cây hồ tiêu đảm bảo cung cấp đầy đủ, cân đối dinh dưỡng đa, trung và vi lượng thiết yếu để cây sinh trưởng và phát triển tốt trong giai đoạn hồi phục cây, phân hóa mầm hoa, ra hoa và đậu quả. Đặc biệt, các nguồn hữu cơ có chức năng kiểm soát sinh lý cho cây trồng cùng hoạt động vi sinh vật đất. Biểu hiện cây ra rễ cực mạnh, phục hồi rễ hư, cành lá xanh tốt, mầm hoa nhiều.

Lượng bón và thời điểm bón

+ Bón lần 1: Sau khi thu hoạch từ 1-2 tháng, khi lượng mưa đủ ẩm đất sử dụng Dinh dưỡng chức năng Tiêu 1 bón từ 0,4-0,5 kg/trụ giúp tăng khả năng hồi phục cây sau thu hoạch và thúc đẩy quá trình phân hóa mầm hoa.

+ Bón lần 2: Sau bón lần 1 40-50 ngày (khoảng T6-T7) sử dụng dinh dưỡng chức năng Tiêu 1 bón với lượng 0,5 kg/trụ cung cấp dinh dưỡng cho cây giúp cây phát triển mạnh ra hoa tập trung và hạn chế số lượng mầm ngủ ngày.

– Dinh dưỡng chức năng (NPKSi-Tiêu 2)

Dinh dưỡng chức năng Tiêu 2 giúp cành lá phát triển cân đối, đồng đều, hiệu suất quang hợp cao hơn; Tăng tỷ lệ đậu trái và hạn chế rụng trái; Trái lớn nhanh, lớn đồng đều cũng như chín tập trung hơn; Tăng khả năng chống chịu trước những điều kiện bất lợi và giúp năng suất ổn định qua nhiều năm.

+ Bón lần 3: Sau khi bón phân lần 2 khoảng 30-45 ngày (khoảng T8-T9) hoa đã trỗ đều bắt đầu làm hạt nên sử dụng loại Dinh dưỡng chức năng Tiêu 2 bón từ 0,2-0,3/trụ để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cho cây, giúp cây phát triển khỏe mạnh, trái ra lớn đồng đều và giảm mạnh tiêu răng cưa.

+ Bón lần 4: Sau khi bón đợt 3 tầm 35-50 ngày (khoảng T10-T11), để có thể cung cấp nhu cầu dinh dưỡng giúp cây phát triển cành nhánh mạnh cho năm sau và giúp trái chín đồng đều đạt trọng lượng hạt tiến hành bón phân đợt 4, sử dụng loại Dinh dưỡng chức năng Tiêu 2 với lượng bón 0,2-0,3 kg/trụ.

Dịch hại và biện pháp phòng trừ trên cây hồ tiêu

Dịch hại trên cây hồ tiêu

Thường xuyên thăm vườn để phát hiện dịch hại ở giai đoạn sớm và phòng trừ kịp thời. Áp dụng nhiều biện pháp phòng trừ tổng hợp để phòng trừ dịch hại có hiệu quả và bền vững.

• Bệnh chết nhanh

– Tác nhân và triệu chứng

Bệnh do nấm Phytophthora capsici gây ra, chúng xâm nhập và phá huỷ các tế bào ở bộ phận rễ, thân, cành, lá của cây tiêu làm cho lá héo, teo tóp lại rồi rụng. Khi cây bị bệnh, thân lá có triệu chứng héo rũ nhanh, gốc, rễ và phần thân gần mặt đất bị thối, từ lúc bệnh xuất hiện đến khi cây tiêu chết khoảng vài tuần lễ.

– Biện pháp phòng trừ

Lựa chọn giống ít nhiễm bệnh, không để vườn tiêu bị úng nước, vườn tiêu cần phải có rãnh thoát nước tốt trong mùa mưa. Vệ sinh vườn sạch sẽ, thông thoáng. Bón phân cân đối, tăng cường phân chuồng ủ với nấm Trichoderma hoặc phân hữu cơ vi sinh. Tránh những vết thương cho gốc và rễ tiêu khi bón phân và chăm sóc. Khi phát hiện vườn trồng có cây bị bệnh, sử dụng dung dịch Bordeaux 1%, Oxyclorua đồng 0,2-0,3%, Phosphorous acid 0,15%, Fosetyl Aluminium 0,1-0,2% để tưới vào gốc và phun xịt lên thân lá.

Dọn sạch những cây chết do bệnh và tàn dư thân lá bệnh gom đem chôn hoặc đốt để hạn chế bệnh lây lan.

• Bệnh vàng lá chết chậm

– Tác nhân và triệu chứng:

Bệnh do sự phối hợp của tuyến trùng, rệp sáp và các nấm Fusarium sp., Rhizoctonia sp., Pythium sp., P. Capsici. Khi tuyến trùng, rệp sáp đục vết thương ở rễ để chích hút sẽ tạo điều kiện làm cho loại nấm trên xâm nhập qua vết thương và hủy hoại bộ rễ cây tiêu. Triệu chứng bệnh ban đầu là cây sinh trưởng chậm, lá chuyển sang vàng. Khi bệnh hại nặng làm cho lá, hoa, quả rụng dần từ dưới gốc lên ngọn, gốc và rễ bị thối. Cây không hút đủ nước và dinh dưỡng dẫn đến cây sinh trưởng chậm và chết dần. Từ khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên đến khi cây tiêu chết có thể kéo dài một vài năm.

– Biện pháp phòng trừ

Trồng những loại giống ít nhiễm tuyến trùng (Vĩnh Linh, tiêu Trung, Ấn Độ), tăng cường bón phân chuồng, phân hữu cơ hoai mục. Khi thấy triệu chứng bệnh mới xuất hiện, cần theo dõi và xác định tác nhân chính gây bệnh để có biện pháp phòng trừ kịp thời. Sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật Cytokinin pha nồng độ 0,1-0,2% tưới quanh gốc, rải Ethoprophos 10-15g/gốc trộn cùng với đất để phòng trừ tuyến trùng, sử dụng Thiophanate-Methyl nồng độ 0,1% phun đều lên cây, Benomyl 17% + Zineb 53% với nồng độ 0,15% phun đều lên cây tiêu và tưới vào gốc (2-3 lít/gốc).

• Bệnh thán thư

– Tác nhân và triệu chứng

Bệnh do loại nấm Colletotrichum gloeosporioides gây ra, bệnh tấn công cả cành, lá và gié. Lá bị bệnh sẽ xuất hiện những vết vằn lớn màu vàng nâu, xung quanh vết vằn có quầng đen, đốm bệnh tròn hoặc không đều, kích thước 4-6 cm. Khi bệnh lây sang cành, gié sẽ gây rụng đốt cành, gié, làm hạt khô đen và bị lép. Bệnh sẽ phát triển mạnh trong những vườn cây nóng ẩm, chăm sóc kém, bón phân không cân đối, tưới nước không đều về mùa khô.

– Biện pháp phòng trừ

Bón đủ phân hữu cơ, bón cân đối giữa phân vô cơ và phân vi lượng, thường xuyên dọn vệ sinh vườn, cắt tỉa và thu dọn cành lá bị bệnh. Khi phát hiện bệnh, nên sử dụng dung dịch Bordeaux 1% hoặc Carbendazim pha với nồng độ 0,15% phun đều lên cây.

• Bệnh virus (bệnh tiêu điên)

– Tác nhân và triệu chứng

Bệnh do virus gây ra, biểu hiện của bệnh khá rõ khi cây tiêu được 1-2 năm tuổi trở đi. Bệnh sẽ xuất hiện ở các lá non làm cây cằn cỗi, chậm phát triển, giảm năng suất, khi bệnh nặng cây sẽ chết.

– Biện pháp phòng trừ

Không lấy hom giống từ những vườn tiêu đã bị bệnh, khử trùng dao kéo khi cắt hom và tỉa cành bằng thuốc sát trùng. Nhổ cây bị bệnh nặng, gom lại đem chôn hoặc đốt để hạn chế bệnh lây lan. Khi phát hiện côn trùng môi giới truyền bệnh nên dùng Fenobucarb pha với nồng độ 0,1-0,2% phun xịt để tiêu diệt.

• Rệp sáp (Pseudococcus spp.)

– Đặc điểm nhận dạng

Rệp sáp có kích thước nhỏ, cơ thể dài từ 2,5-3,0mm, rộng 1,8-2,0mm, hình ovan tròn. Cơ thể có màu nâu nhạt, phủ một lớp bột sáp màu trắng nhưng vẫn có thể nhìn thấy ngấn ngang theo đốt cơ thể, xung quanh cơ thể có nhiều cặp tua sáp trắng, cuối bụng có 2-4 cặp tua sáp dài hơn so với những tua sáp còn lại.

– Tập quán gây hại

Rệp sống thành từng đám và bám chặt ở vị trí cổ rễ và các rễ chính, chích hút nhựa cây, rệp còn gây hại ở gié hoa, trái, nách lá hoặc mặt dưới của lá, làm cho lá, gié hoa và trái bị héo khô. Trên thân và lá nơi rệp gây hại sẽ xuất hiện nấm bồ hóng. Rệp sinh sản nhanh và phát triển mạnh vào cuối mùa mưa.

– Biện pháp phòng trừ

Thường xuyên theo dõi vùng rễ gần gốc và ở trên cây tiêu, nhất là vào thời điểm cuối mùa mưa và trong mùa khô. Khi phát hiện rệp ở vùng rễ tiêu, hãy xới đất xung quanh trụ tiêu sâu 5cm, làm đất tơi và phá bỏ tổ đất khô cứng quanh trụ tiêu, rải các loại thuốc dạng hạt như Diazinon (Basudin 10H, 10-12 g/gốc) sau đó lấp phủ đất lại. Dùng vòi nước  đểphun rửa bột rệp sáp và bồ hóng trên thân lá, tiếp theo phun Methidathion pha với nồng độ 0,1% hoặc Carbaryl nồng độ 0,2%.

• Rệp sáp giả vằn (Ferrisia virgata Ckll.)

– Đặc điểm nhận dạng

Cơ thể hình ovan dài từ 4-5mm, rộng 3,0-3,5mm, cơ thể có màu vàng nhạt hoặc nâu nhạt, phủ một lớp bột sáp trắng, xung quanh cơ thể không có tua sáp, cuối bụng có một cặp tua sáp dài.

– Tập quán gây hại

Rệp sáp giả vằn chích hút nhựa chủ yếu ở trên lá, đọt non và trên chùm hạt.

– Biện pháp phòng trừ: tương tự như trường hợp rệp sáp.

• Bọ xít lưới (Elasmognathus nepalensis Dist.)

– Đặc điểm nhận dạng

Thành trùng là một loài bọ xít nhỏ có màu đen, với kích thước cơ thể dài 5-7mm, ngực trước phát triển rộng ra hai bên, tạo với trục cơ thể thành hình chữ thập. Ấu trùng bọ xít lưới không có cánh và chúng sẽ trải qua năm lần lột xác.

– Tập quán gây hại

Cả ấu trùng và thành trùng đều chích hút dinh dưỡng ở gié hoa, gié quả và cành non. Vết chích có màu xám sau đó sẽ chuyển dần sang màu nâu. Khi bị bọ xít gây hại nặng, cả gié hoa, chùm quả non có màu nâu vàng, làm rụng hoa và quả non.

– Biện pháp phòng trừ

Khi phát hiện bọ xít gây hại, hãy dùng Thiamethoxam pha với nồng độ 0,015% hoặc Cartap nồng độ 0,15-0,2% để phun đều lên cây.

Thu hoạch và bảo quản tiêu

Thu hoạch hồ tiêu và bảo quản

• Thu hoạch và tách hạt

Không thu hoạch khi quả tiêu còn đang xanh, thời điểm thu hoạch tốt nhất để làm tiêu đen là lúc chùm tiêu có trên 5% quả chín có màu vàng hoặc đỏ còn để làm tiêu trắng khi chùm tiêu có trên 20% quả chín.

Khi thu hái xong có thể tiến hành phơi ngay để làm tiêu đen hoặc ủ 1-2 ngày trong mát cho tiêu tiếp tục chín để làm tiêu sọ, Nên tiến hành thường xuyên trộn đều trong quá trình ủ để quả chín đều, tách hạt ra khỏi chùm quả sau khi phơi ½ -1 nắng.

• Bảo quản

Hạt tiêu khi đưa vào bảo quản phải khô và đạt độ ẩm 12-13% sạch tạp chất. Bảo quản tiêu bằng bao hai lớp, lớp trong là bao ni-lông (PE) để chống ẩm mốc, lớp ngoài là bao PP hoặc bao bố, bao sử dụng để đựng tiêu phải là bao mới hoàn toàn. Tiêu  khi đưa vào chất trên kệ hoặc pa-lét trong kho phải khô ráo và thông thoáng. Kho bảo quản tiêu không được chứa hóa chất, phân bón hay các sản phẩm khác. Thường xuyên kiểm tra kho nhằm giúp phát hiện và xử lý các biểu hiện không bình thường.

Trên đây là toàn bộ quy trình kỹ thuật chăm sóc cây hồ tiêu, để cây tiêu cho năng suất, chất lượng cao bà con nên áp dụng kết hợp cùng nhiều biện pháp cải tạo đất vườn khác nhau. Kính chúc bà con vụ mùa bội thu.

Nguồn: VTNN Bích Trâm tổng hợp