MỘT SỐ LOẠI SÂU BỆNH TRÊN CÂY TIÊU VÀ CÁCH PHÒNG TRỪ HIỆU QUẢ

Cây hồ tiêu có vai trò quan trọng trong kinh tế nông nghiệp Việt Nam nhưng lại rất dễ bị sâu bệnh tấn công, đặc biệt trong những điều kiện thời tiết nắng ẩm thất thường. Nếu không thực hiện các biện pháp quản lý hiệu quả, sâu bệnh không chỉ làm giảm năng suất mà còn ảnh hưởng chất lượng hạt tiêu và tuổi thọ vườn. Bài viết này từ VTNN Bích Trâm cung cấp cho bà con cái nhìn chủ động về các loại sâu bệnh trên cây tiêu, giúp phán đoán sớm và điều trị hiệu quả.

I. Vai trò của việc nhận biết và phòng trừ sâu bệnh trên cây tiêu kịp thời

- Cây tiêu dễ bị sâu bệnh tấn công khi gặp phải các điều kiện bất lợi về môi trường và kỹ thuật canh tác. Những yếu tố như độ ẩm cao, đất thoát nước kém, ánh sáng yếu hoặc canh tác không hợp lý sẽ làm cây tiêu suy yếu, dễ bị nấm và vi khuẩn xâm nhập. Đặc biệt, vào mùa mưa, nếu vườn không được thoáng khí và tỉa cành đúng kỹ thuật, nguy cơ bùng phát dịch bệnh càng cao.

- Việc phát hiện và xử lý sâu bệnh kịp thời trên cây tiêu là yếu tố then chốt để bảo vệ năng suất và chất lượng vườn. Bệnh hại nếu được phát hiện sớm, khi mới ở giai đoạn khởi phát, sẽ dễ kiểm soát và chi phí điều trị thấp hơn. Ngược lại, nếu để bệnh phát triển mạnh, cây sẽ bị tổn thương nghiêm trọng, khả năng phục hồi kém, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả đầu tư.

- Chủ động theo dõi và nắm rõ các dấu hiệu sâu bệnh giúp bà con ứng phó nhanh, đúng cách. Việc thường xuyên kiểm tra thân, lá, rễ và mặt đất quanh gốc tiêu sẽ giúp phát hiện sớm những bất thường. Khi xác định đúng loại bệnh và nguyên nhân, bà con sẽ biết cách sử dụng thuốc phù hợp, hạn chế lạm dụng hóa chất, đồng thời kết hợp biện pháp sinh học để xử lý hiệu quả và an toàn.

>>>Xem thêm: KỸ THUẬT CHĂM SÓC HỒ TIÊU MỚI TRỒNG CHO NĂNG SUẤT VƯỢT TRỘI

II. Các loại bệnh phổ biến gây hại trên cây tiêu

1. Bệnh vàng lá (bệnh chết chậm)

Bệnh vàng lá, còn gọi là bệnh chết chậm, là một trong những bệnh nguy hiểm và phổ biến trên cây hồ tiêu. Triệu chứng ban đầu thường xuất hiện trên lá già: lá chuyển sang màu vàng, héo và rụng dần, sau đó lan đến các đốt thân và rễ. Cây tiêu bị bệnh sinh trưởng kém, ra hoa ít, đậu quả kém, làm giảm nghiêm trọng năng suất.

Nguyên nhân chính của bệnh là do sự kết hợp giữa tuyến trùng ký sinh ở rễ (Meloidogyne incognita) và nấm gây hại như Fusarium solani, Phytophthora spp. Các tuyến trùng làm tổn thương rễ, tạo điều kiện cho nấm xâm nhập, khiến đầu rễ bị thối, rễ không phát triển, dần dần làm suy kiệt toàn bộ cây tiêu.

Bệnh vàng lá trên cây tiêu (Ảnh Intrenet)

Để phòng trừ bệnh: Bà con nên đào bỏ cây nhiễm nặng, xử lý đất kỹ trước mùa mưa. Đối với cây nhiễm nhẹ, có thể sử dụng kết hợp thuốc trừ nấm (như Viben C 50 BTN) và thuốc trừ tuyến trùng (như Tervigo 020SC, Oncol 20ND). Việc xử lý nên thực hiện vào mùa mưa, đảm bảo đất đủ ẩm, lặp lại 2–4 lần, mỗi lần cách nhau khoảng 1 tháng.

2. Bệnh chết nhanh (do nấm Phytophthora spp.)

Bệnh chết nhanh có thể khiến dây tiêu chết hàng loạt chỉ trong thời gian ngắn. Biểu hiện rõ ràng nhất là lá bị héo rũ đột ngột nhưng vẫn giữ màu xanh, sau đó chuyển vàng rồi khô héo hoàn toàn. Thân dưới gốc bị thối mềm, nếu kiểm tra kỹ sẽ thấy lớp vỏ dễ bong tróc và có mùi hôi nhẹ. Từ lúc phát bệnh đến khi cây chết chỉ kéo dài từ 5–15 ngày.

Tác nhân chính là nấm Phytophthora spp., thường xuất hiện trong mùa mưa, đặc biệt ở các vườn đất thấp, úng nước và không thoát nước tốt. Nấm tồn tại trong đất và lây lan nhanh qua nước mưa, tưới tiêu hoặc các bộ phận cây bị nhiễm bệnh.

Bệnh chết nhanh trên cây tiêu (Ảnh Intrenet)

Biện pháp phòng trừ hiệu quả bao gồm: Sử dụng giống kháng bệnh, xử lý hom giống trước khi trồng bằng Aliette 80 WP hoặc Ridomil Gold 68 WP. Vườn tiêu cần được trồng trên nền đất cao, có rãnh thoát nước tốt. Có thể kết hợp phòng trị bằng sinh học (chế phẩm Trichoderma) và hóa học (Aliette, Ridomil, Mexyl MZ 72 WP) với liều lượng 2–4 lít dung dịch/gốc, xử lý nhiều lần trong mùa mưa.

3. Bệnh khảm lá và xoăn lá (do virus)

Đây là nhóm bệnh do virus gây ra với ba biểu hiện điển hình: khảm lá nhẹ, khảm lá biến dạng và xoăn lùn (còn gọi là tiêu điên). Cây nhiễm bệnh nhẹ có thể vẫn ra quả, nhưng năng suất giảm. Trường hợp nặng thì ngọn nhỏ lại, lá xoăn, mép gợn sóng, mất diệp lục, cây không phát triển chiều cao và tạo thành búi sát gốc.

Nguyên nhân chính là do virus xâm nhập thông qua các côn trùng môi giới như rầy, rệp, bọ xít và nhện đỏ. Chúng chích hút nhựa cây và mang mầm bệnh lây từ cây này sang cây khác, đặc biệt trong mùa nắng nóng và thời điểm cây tiêu đang phát triển mạnh.

Bệnh khảm lá và xoăn lá trên cây tiêu (Ảnh Intrenet)

Để phòng bệnh: Cần chọn giống sạch bệnh, không lấy hom từ những cây có dấu hiệu xoăn lá hay biến dạng. Tránh cắt tỉa bằng dụng cụ chưa sát trùng giữa các cây bệnh và khỏe. Kiểm soát côn trùng môi giới bằng các loại thuốc như Suprathion 40EC, Subatox 75EC. Những cây bệnh nặng cần nhổ bỏ và tiêu hủy để tránh lây lan ra diện rộng.

4. Bệnh nấm hồng

Bệnh nấm hồng gây hại chủ yếu trên thân và cành, đặc biệt trong mùa mưa ẩm. Ban đầu, thân cây xuất hiện lớp nấm màu hồng nhạt, sau chuyển sang trắng xám. Bệnh làm khô nứt vỏ, hủy hoại mạch dẫn nhựa, dẫn đến dây tiêu khô dần và chết cành.

Tác nhân gây bệnh là nấm Corticium Salmonicolor, phát sinh mạnh trong điều kiện độ ẩm cao, vườn tiêu rậm rạp, ít ánh nắng, bón phân không cân đối (dư đạm, thiếu lân, kali, hữu cơ).

Bệnh nấm hồng trên cây tiêu (Ảnh Intrenet)

Biện pháp phòng trừ hiệu quả bao gồm: Tỉa bớt cành choái vào đầu và giữa mùa mưa để vườn thông thoáng, đồng thời bón phân cân đối để cây tiêu khỏe mạnh hơn. Có thể phun phòng bằng Boocdo 1% định kỳ mỗi tháng trong mùa mưa, hoặc sử dụng thuốc Anvil 5SC, Champion, Benlate để xử lý khi phát hiện bệnh.

5. Các bệnh khác trên lá (thán thư, đen lá, đốm lá, tảo đỏ)

Các bệnh này thường xuất hiện trên lá và gié quả, với triệu chứng khác nhau:

• Thán thư: Vết bệnh lớn màu nâu đen, mép lá cháy sém, có viền đen rõ.
• Đen lá: Vết bệnh ban đầu là đốm vàng, chuyển dần sang đen hoặc xám nhưng không có viền phân cách rõ ràng.
• Đốm lá: Xuất hiện các chấm đen nhỏ trên cả hai mặt lá, làm lá vàng và rụng.
• Tảo đỏ: Vết bệnh tròn, màu cam, hơi nổi gồ như lớp nhung ở mặt trên lá.

Những bệnh này thường phát triển mạnh vào mùa mưa. Để phòng trị hiệu quả, bà con nên áp dụng nguyên tắc phòng trừ tổng hợp: vệ sinh vườn, cắt tỉa, bón phân cân đối và sử dụng thuốc hóa học khi cần thiết. Một số loại thuốc hiệu quả như Tilt 250EC, Carbenzim 500FL, Derosal 50SC, Viben C 50BTN nên được phun 2–3 lần, mỗi lần cách nhau 15 ngày khi bệnh xuất hiện.

>>>Xem thêm: BỆNH RỤNG ĐỐT TRÊN CÂY TIÊU: NGUYÊN NHÂN VÀ CÁCH ĐIỀU TRỊ HIỆU QUẢ

III. Biện pháp phòng ngừa sâu bệnh hiệu quả trên cây tiêu

- Tạo môi trường vườn tiêu sạch - thoáng - thoát nước tốt: Việc vệ sinh vườn, thường xuyên cắt tỉa cành lá rậm rạp giúp giảm độ ẩm không khí, hạn chế điều kiện phát triển của nấm và vi khuẩn. Trong mùa mưa, bà con cần đào rãnh thoát nước xung quanh trụ tiêu để tránh tình trạng ứ đọng gây thối rễ, chết nhanh.

- Sử dụng hom giống sạch bệnh: Chọn hom giống khỏe mạnh, không lấy từ các vườn đã có tiền sử bị bệnh vàng lá, khảm xoăn lá hoặc tuyến trùng. Trước khi trồng, cần xử lý hom bằng thuốc trừ nấm hoặc nước vôi loãng để tiêu diệt mầm bệnh bám trên bề mặt.

- Bón phân cân đối, tăng sức đề kháng cho cây: Cây tiêu cần được cung cấp đủ dinh dưỡng, đặc biệt là phân hữu cơ, phân chuồng hoai mục kết hợp với vôi và chế phẩm vi sinh Trichoderma để cải tạo đất và hạn chế nấm bệnh. Tránh bón quá nhiều phân đạm, nhất là vào mùa mưa vì dễ làm cây yếu, dễ nhiễm bệnh.

Biện pháp phòng ngừa sâu bệnh hiệu quả trên cây tiêu (Ảnh Intrenet)

- Kiểm soát côn trùng truyền bệnh: Rầy, rệp, nhện đỏ và bọ xít là các tác nhân lây lan virus và làm tổn thương mô cây. Bà con nên kiểm tra vườn định kỳ, khi phát hiện côn trùng cần dùng thuốc chuyên dụng như Suprathion, Confidor hoặc các loại thuốc sinh học để xử lý kịp thời.

- Sử dụng thuốc hợp lý, luân phiên để tránh kháng thuốc: Khi cần sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, nên kết hợp luân phiên giữa thuốc sinh học và thuốc hóa học. Chỉ phun khi bệnh mới chớm xuất hiện, tránh lạm dụng thuốc vì dễ gây nhờn thuốc, ảnh hưởng môi trường và tốn chi phí.

- Theo dõi vườn thường xuyên, phát hiện và xử lý sớm: Việc kiểm tra vườn định kỳ 5–7 ngày/lần giúp phát hiện sớm các dấu hiệu sâu bệnh, từ đó đưa ra biện pháp xử lý đúng lúc, ngăn ngừa sự lây lan sang các trụ tiêu khỏe mạnh khác, giảm thiểu thiệt hại và công chăm sóc.

>>>Xem thêm: Bệnh Chết Nhanh Trên Tiêu: Nguyên Nhân Và Cách Phòng Trừ

Sâu bệnh trên cây tiêu là thách thức lớn với bà con nông dân, đặc biệt trong điều kiện thời tiết thay đổi. Việc kết hợp phương pháp phòng trừ tổng hợp, giám sát vườn kỹ lưỡng và xử lý bệnh sớm sẽ giúp bảo vệ năng suất, chất lượng tiêu và đầu tư hiệu quả hơn. VTNN Bích Trâm hy vọng bài viết này đã cung cấp giải pháp thiết thực giúp bà con ứng dụng ngay trong vườn tiêu của mình.

Bài viết mang tính chất tham khảo. Để được tư vấn phù hợp với tình trạng thực tế mỗi vườn, bà con vui lòng liên hệ hotline kỹ thuật của Vật tư Nông Nghiệp Bích Trâm:

- Hotline: 0326.208.405 hoặc 032.669.3970